اقسام توحید از نظر محمد بن عبدالوهاب
توحید، موضوع محوری مذهب وهابیت است. بگونهای که محمد بن عبدالوهاب آن را همان دین اسلام و دین الله میشمرد (الیاسینی، 33). در واقع تقسیمبندی و تعریف او از توحید است که شالودهی دیدگاههای او را شکل میبخشد. لذا به جهت اهمیت بحث، به تفصیل به این موضوع میپردازیم.
تقسیمی که محمد بن عبدالوهاب از توحید ارائه داده است، در آثار خود او متفاوت است. وی در برخی رسالاتش توحید را به دو بخش ربوبی و الوهی تقسیم میکند (سعید، 79، نامهی محمد بن عبدالوهاب به عبدالله بن سحیم). و در برخی نوشتههایش،آن را شامل سه بخش ربوبی، الوهی و اسماء و صفات میداند (حسین خلف، 163). از این رو در کتبی که پیرامون عقاید وی تالیف شده نیز هر دو شق تقسیم به چشم میخورد.
همین امر سبب شده که ابن مرزوق گوید (94): «محمد بن عبدالوهاب در تقسیم توحید، در سه موضع آن را به دو بخش تقسیم کرده و در یک موضع آن را دارای سه اصل دانسته است. همین تذبذب و بی ثباتی، دال بر جهل او نسبت به اصول دین میباشد. و اگر گفته شود که این مسأله تغییر در اجتهاد و رسیدن به تقسیم بندی جدیدی است، پاسخش این است که این گفته فاسد است زیرا اجتهاد در فروع است و نه در اصول».
به هر صورت ما هر سه نوع توحید را از نظر محمد بن عبدالوهاب بررسی میکنیم :